Nhắc đến cây cầu ngói chợ Thượng (tại xã Bình Minh,ếntrúcđộcđáocủacầungóiThượngNônghơntuổiởNamĐịfg H.Nam Trực, tỉnh Nam Định) hơn 300 năm tuổi, phải bắt đầu từ lịch sử xa xưa: thời vua Lê Hiển Tông, niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1786), ở xã Thượng Nông, H.Nam Chân, trấn Sơn Nam (nay là thôn Thượng Nông, xã Bình Minh, H.Nam Trực, tỉnh Nam Định) có ông Nguyễn Thọ Hoằng rất tài giỏi, được mời vào làm quan trong triều. Ông được nhà vua bổ nhiệm giữ chức tướng quân.
Sau này, khi bà Chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân mất, nhớ ơn công đức to lớn của bà, các thế hệ con cháu trong dòng họ Nguyễn và dân làng Thượng Nông đã lập phủ thờ bà
CÙ HIỀN
Tướng quân Nguyễn Thọ Hoằng có người con gái lớn tên là Nguyễn Thị Ngọc Xuân rất xinh đẹp. Ngay từ khi còn nhỏ, Ngọc Xuân tỏ ra thông minh nhanh nhẹn và tinh thông cầm, kỳ, thi, họa.
Một hôm, Ngọc Xuân theo cha vào chầu ở phủ chúa. Chúa Trịnh Sâm đem lòng yêu mến Ngọc Xuân, tìm cách tuyển nàng vào phủ làm cung phi. Ngọc Xuân vào phủ, được Trịnh Sâm hết mực yêu chiều, sống một cuộc sống an nhàn.
Tuy nhiên, sau một thời gian, đất nước xảy ra loạn lạc, Ngọc Xuân rời bỏ phủ chúa về quê hương Thượng Nông sinh sống. Thấy cảnh quê hương còn nhiều khó khăn, Ngọc Xuân mua 36 mẫu ruộng cấp cho các cụ từ 60 tuổi trở lên.
Thương người dân trong làng đi lại gặp nhiều khó khăn, bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân quyết định bỏ tiền mua nguyên vật liệu, sau đó vận động nhân dân góp công sức xây dựng cây cầu ngói mới thay thế cho cây cầu cũ kỹ
CÙ HIỀN
Làng Thượng Nông thuở xưa nằm dọc hai bên bờ sông Ngọc. Người dân thường phải qua lại giao thương trên một cây cầu chênh vênh được ghép gỗ bắc qua sông. Thương người dân trong làng đi lại gặp nhiều khó khăn, bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân quyết định bỏ tiền mua nguyên vật liệu, sau đó vận động nhân dân góp công sức xây dựng cây cầu ngói mới thay thế cho cây cầu cũ kỹ. Người ta gọi đó là cây cầu ngói Thượng Nông.
Cầu có chiều dài hơn 17 m, chia thành 11 gian, mỗi gian cầu dài trên 1,5 m, kết cấu theo kiểu "thượng gia, hạ kiều" (tức trên là nhà, dưới là cầu).
Trải qua hơn 300 năm tuổi, đến nay cây cầu vẫn mang dáng vẻ đầy cổ kính, chắc chắn và vững chãi. Phần mố cầu được làm bằng những tảng đá nguyên khối xây ghép với nhau. Hai mố cách nhau khoảng gần 5 m, ở giữa tạo khoảng trống cho dòng nước lưu thông và thuyền bè qua lại. Mố được xây vuốt lên theo hình thang cân.
Hệ thống cột cầu gồm 40 cái, đặt dọc 2 bên cầu, mỗi bên 20 cột. Trong đó, cột cái có chiều cao 2 m, cạnh vuông gần 20 cm; còn cột quân cao hơn 1,6 m, đường kính cột trên 20 cm; cột quân đặt trên các dầm ngang ở hai bên hông cầu
CÙ HIỀN
Dầm cầu bắc qua hai đầu mố cầu là hai thanh dầm được làm bằng hai cây gỗ to đường kính 50 cm. Dù hai thanh dầm đã và đang bị bào mòn theo thời gian, bên ngoài thanh dầm có dấu hiệu nứt nhẹ như chân chim do nắng mưa, nhưng hai thanh dầm vẫn chắc chắn, không có hiện tượng mối mọt…
Bên trên hai thanh dầm dọc này là bốn dầm ngang đường kính khoảng 20 cm, có đầu nhô ra ngoài, phần nhô ra của các dầm ngang này dùng làm đầu đỡ chân cột 2 bên thành cầu. Các cột cầu còn lại được dựng vào các tảng đá xanh nguyên khối, to và dày, tạo sự vững chắc cho cầu.
Mặt cầu rộng khoảng 2 m, lát đá tảng xanh xen kẽ nhau; mặt đá nhẵn, bóng loáng nhưng không trơn trượt
CÙ HIỀN
Hai đầu cầu, tường được xây bằng gạch, có cửa cuốn chính giữa cao 2 m, rộng hơn 1,5 m; hai bên cửa chính là cửa cuốn giả, tạo dáng cuốn vành mai. Trên cửa cuốn chính có 3 chữ Hán. Người dân cho biết, đó là 3 chữ "Thượng gia kiều"
CÙ HIỀN
Đặc biệt, ở 2 bên đầu cầu đều có bậc lên xuống, được xây dựng ghép bằng các phiến đá xanh. Độ rộng bậc lên xuống khoảng 50 cm, độ cao bậc khoảng 10 cm. Ngoài ra, trên nóc hồi của cầu xây đấu trụ, soi gờ chỉ mềm mại.
Toàn bộ khung cầu, dầm cầu… đều được làm bằng gỗ lim. Năm 2019, cơ quan chức năng đã trùng tu lại cầu, thay một số cột bị hỏng và sửa lại mái ngói…
CÙ HIỀN
Cầu còn được thiết kế có khu vực hành lang rộng khoảng 50 cm, ở 2 bên của 3 gian chính giữa cầu. Đây là nơi để mọi người ngồi hóng mát vào những ngày mùa hè oi bức
CÙ HIỀN
Nhìn thoáng, mái cầu tựa như con rồng đang uốn lượn bay lên bầu trời; những viên ngói nam tựa như vảy con rồng, đang đổi màu theo thời gian.
Hệ thống xà thượng, xà hạ, bộ vì kèo được liên kết chặt chẽ với cột cầu. Phía trên các bộ vì còn có hệ thống các hoành mái nối mộng với nhau để tạo nên một khoảng trống tối đa cho lòng cầu. Các bộ vì tạo thành những cánh tay đòn vươn qua cột cái, cột quân đến tận riềm mái
CÙ HIỀN
Nhân dân hai bên bờ sông từ đó thuận tiện qua lại làm ăn, mua bán, kinh tế cũng từ đó ngày càng trở nên phát triển.
Sau này, khi bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân mất, nhớ ơn công đức đóng góp gây dựng lên cây cầu ngói của bà, các thế hệ con cháu trong dòng họ Nguyễn và dân làng Thượng Nông đã lập phủ thờ bà.
Ngôi phủ bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân xây dựng cách cầu ngói Thượng Nông khoảng 300 m, bên trong phủ thờ bà chúa Xuân cùng bố và mẹ của bà và thờ Mẫu…
CÙ HIỀN